Thực hiện Quyết định số 1244 của Thủ tướng Chính phủ vừa được phê duyệt về phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ KH&CN giai đoạn 5 năm 2011- 2015, Bộ KH&CN đã chủ động xây dựng Khung kế hoạch ngành KH&CN và hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch KH&CN giai đoạn 2011- 2015. Đến nay, việc hướng dẫn này về cơ bản đã được hoàn thành nhằm đảm bảo tiến độ theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.
Về vấn đề đổi mới cơ chế quản lý hoạt động KH&CN, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân cho biết, từ khi Luật KH&CN được ban hành, Bộ KH&CN đã xây dựng Đề án đổi mới quản lý KH&CN và đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2004. Trong 7 năm qua, từ khi có Đề án, Bộ đã triển khai một cách quyết liệt, tương đối đồng bộ và đã có những kết quả nhất định trên cả 6 nội dung: hoàn thiện cơ chế xây dựng và tổ chức thực hiện nhiệm vụ KH&CN; đổi mới cơ chế quản lý và hoạt động của các tổ chức KH&CN; đổi mới cơ chế, chính sách đầu tư tài chính cho hoạt động KH&CN; đổi mới cơ chế quản lý nhân lực KH&CN; phát triển thị trường công nghệ; hoàn thiện cơ chế hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước về KH&CN.
Tuy nhiên, hoạt động KH&CN cũng còn gặp nhiều khó khăn hạn chế sự phát triển. Hiện nay, về cơ bản, các cơ sở nghiên cứu khoa học đã được tự chủ, nhưng quyền tự chủ quan trọng nhất họ lại chưa thực sự có là tự chủ về tài chính. Vốn quan trọng nhất của các nhà khoa học Việt Nam hiện có là chất xám, họ cần được hỗ trợ nguồn lực tài chính, hoặc có các cơ chế cần thiết để chuyển đổi chất xám thành nguồn lực tài chính.
“Giới khoa học hiện tại đang phải chịu thiệt thòi nhất trong hệ thống những người làm công ăn lương. Ngành giáo dục, thanh tra, kiểm toán, thuế, hải quan… công chức đều có phụ cấp nghề, phụ cấp thâm niên, phụ cấp công vụ… Còn nhà khoa học thì không có phụ cấp gì ngoài lươngcũng như thiếu cơ chế trọng dụng, khuyến khích, tạo nguồn thu, khen thưởng chính đáng”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Trước những chia sẻ trên, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân yêu cầu Bộ tiếp tục cập nhật thông tin về nhiệm vụ khoa học 5 năm tới, nhanh chóng có thông báo và chuyển đến các Bộ, ngành, địa phương bản kế hoạch cụ thể. Bộ KH&CN cần lên danh mục các mã ngành cụ thể để các Bộ ngành, địa phương xác định mục tiêu, chọn lựa và đặt hàng. Bên cạnh đó, nghiên cứu, xây dựng, đề xuất cơ chế phục vụ các chiến lược đưa Việt Nam thành nước mạnh trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin, nông nghiệp, y tế…, chỉ rõ phương thức đưa KH&CN vào các đề án như thế nào để phát huy tối đa hiệu quả.
Phó Thủ tướng cũng nhất trí cần có cơ chế tài chính đặc biệt đối với những nhà khoa học được Nhà nước giao chủ trì nhiệm vụ KH&CN đặc biệt cấp quốc gia, những người làm khoa học cơ bản chủ chốt, có cơ chế khuyến khích các công bố quốc tế… Cơ chế tài chính cho các các đề tài, chương trình cần đáp ứng được nhu cầu nghiên cứu chuyên sâu và ứng dụng thực tế. Có cơ chế để “nuôi dưỡng” các đề tài và sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu. Ngoài ra, cũng cần xây dựng chỉ số hiệu quả nghiên cứu khoa học, đóng góp của KH&CN với các ngành, lĩnh vực để các Bộ ngành, địa phương có thể đánh giá chính xác tình hình hoạt động KH&CN.
Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết thêm, trong kế hoạch và lộ trình triển khai Quyết định 1244, Bộ KH&CN đang xây dựng để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt các đề án: Đổi mới cơ bản, toàn diện và đồng bộ tổ chức, cơ chế quản lý, cơ chế hoạt động KH&CN; Phát triển tiềm lực các trung tâm ứng dụng tiến bộ KH&CN và trung tâm kỹ thuật tiêu chuẩn đo lường chất lượng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Phát triển tiềm lực một số tổ chức KH&CN trọng điểm, nhóm nghiên cứu mạnh (hình thành 10 tổ chức nghiên cứu cơ bản trong các trường đại học trọng điểm quốc gia có đủ tiêu chuẩn và điều kiện hội nhập khu vực và thế giới; 30 tổ chức R&D có cơ sở vật chất, thiết bị hiện đại và năng lực nghiên cứu mạnh).
Bộ cũng đang hình thành và đưa vào hoạt động hệ thống các quỹ trong lĩnh vực KH&CN (Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ đầu tư mạo hiểm công nghệ cao quốc gia); chủ trì và phối hợp với các Bộ, ngành liên quan phê duyệt danh mục, mục tiêu, nội dung và sản phẩm chủ yếu của các chương trình KH&CN trọng điểm cấp nhà nước giai đoạn 2011-2015; xây dựng cơ chế tổ chức thực hiện, cơ chế quản lý tài chính đối với các chương trình này; cơ chế tổ chức và quản lý, cơ chế tài chính đối với các chương trình, đề án KH&CN quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt…
